Op 8 februari jl. heeft de belastingkamer van de Hoge Raad een belangrijke uitspraak gedaan over betaling voor verzoeken op basis van de Wet openbaarheid van bestuur: het is voor gemeenten niet toegestaan om leges te heffen voor de behandeling van een Wob-verzoek. De enige kosten die een gemeente in rekening mag brengen zijn kopieerkosten én kosten voor het maken van uittreksels of samenvattingen van gevraagde documenten.
Aanleiding voor de uitspraak was legesheffing door de gemeente Landgraaf. Op diezelfde dag werd een vergelijkbare uitspraak gedaan over legesheffing door de gemeente Leerdam.
De Wob voorziet erin dat de Rijksoverheid kosten in rekening mag brengen voor kopieën van documenten, uittreksels en een samenvatting van documenten. Er is geen algemene kostenbepaling voor de decentrale overheden, zoals gemeenten en provincies. De wetgever heeft dit aan die overheden willen laten. De Raad van State oordeelde op 22 augustus 2012 dat een gemeente – net als de Rijksoverheid – kosten in rekening mag brengen voor het maken van kopieën.
Sommige gemeenten, zoals Landgraaf en Leerdam, brachten kosten in rekening voor de behandeling van Wob-verzoeken (het zoeken en anonimiseren). De Vereniging van Nederlands Gemeenten adviseerde in mei 2010 ook haar leden om behandelkosten in rekening te brengen bij de indiener van het verzoek.
De Hoge Raad haalt hier een streep door. Een gemeente mag op basis van artikel 229 Gemeentewet alleen leges in rekening brengen voor dienstverlening ten behoeve van een “overwegend individualiseerbaar belang”, zoals voor afgifte van een paspoort. De behandeling van een Wob-verzoek is in het algemeen belang en niet een dienst die een gemeente aan een individu levert. Kosten voor kopiëren en voor het maken van samenvattingen en uittreksels ten behoeve van de indiener zijn dat wel. Deze “verstrekkingskosten” mogen wel in rekening worden gebracht. Dit is in lijn met de uitspraak van de Raad van State van 22 augustus 2012.
Er is nu duidelijkheid over de toelaatbaarheid van het heffen van leges onder de huidige Wob. Op dit moment zijn twee “concurrerende” wetsvoorstellen bekend. Een initiatiefvoorstel van GroenLinks (“Nieuwe Wet openbaarheid van bestuur”) dat vorig jaar is ingediend bij de Tweede Kamer en een conceptvoorstel van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (“Wet aanpassing Wob”) dat vorig jaar op internet in consultatie ging. Beide regelingen kennen behoorlijke verschillen maar op het punt van kosten voor een Wob-verzoek zijn deze grotendeels gelijk. Het komt erop neer dat een vergoeding mag worden gevraagd voor kopieerkosten, dan wel voor de kosten van de informatiedragers. Dat past weer bij de uitspraak van de Hoge Raad over legesheffing.