Het Gerechtshof Leeuwarden heeft recent een arrest gewezen waarin het de mogelijkheid van het overnemen van nieuwsberichten door de pers zeer beperkt heeft uitgelegd. Deze uitspraak kan verstrekkende gevolgen voor knipselkranten en andere nieuwsmedia hebben.
Op grond van artikel 15 Auteurswet is het toegestaan dat nieuwsberichten, gemengde berichten en artikelen over actuele onderwerpen die in persmedia zijn verschenen door dezelfde soort media onder bepaalde voorwaarden zonder toestemming of betaling mogen worden overgenomen. Deze beperking wordt de persexceptie genoemd en is altijd zo begrepen dat zij niet opgaat voor artikelen over actuele onderwerpen indien het medium waarin zo’n artikel is verschenen een auteursrechtvoorbehoud heeft gemaakt. Omdat bijna alle persmedia zo’n voorbehoud – vaak van algemene strekking in het colofon – maken betekent dit dat in de praktijk de persexceptie voornamelijk voor nieuwsberichten en gemengde berichten gold. Die termen worden wel weer vrij breed uitgelegd. Vorig jaar nog oordeelde de rechtbank in een zaak tussen GeenStijl en de Nijmeegse Stadskrant bijvoorbeeld dat ook een interview als nieuwsbericht (of ‘persbericht’ zoals de rechter het noemde) geldt (MR 5057).
Op 26 juli 2011 heeft het Gerechtshof Leeuwarden echter een arrest gewezen in een zaak tussen een aantal dagbladuitgevers en de provincie Flevoland die de persexceptie flink uitholt.
Het Hof heeft namelijk geoordeeld dat de Europese auteursrechtrichtlijn, die ondermeer een minimumniveau van beperkingen – waaronder een persexceptie – geeft, zo moet worden uitgelegd dat een auteursrechtvoorbehoud niet alleen geldt voor artikelen over actuele onderwerpen, maar ook voor (kortere en meer feitelijke) nieuwsberichten en gemengde berichten. Het Hof oordeelde dat de tot dan toe in Nederland gangbare interpretatie van de persexceptie, dat geen auteursrechtvoorbehoud kan worden gemaakt met betrekking tot auteursrechtelijk beschermde nieuwsberichten, geen steun vindt in de richtlijn, en meer in het bijzonder afbreuk doet aan het uitgangspunt dat rechthebbenden recht hebben op een billijke compensatie voor het gebruik van hun beschermde werken.
Artikel 15 lid 2 Auteurswet, dat bepaalt dat ten aanzien van nieuwsberichten en gemengde berichten geen auteursrechtvoorbehoud kan worden gemaakt, heeft volgens het Hof toch nog zin omdat niet-oorspronkelijke geschriften (die op grond van rechtspraak van de Hoge Raad uit de jaren ’60 zijn beschermd tegen directe ontlening) daaronder zouden vallen. Het gaat dan alleen om berichten die niet oorspronkelijk zijn in de zin van het auteursrecht. Doordat de drempel voor oorspronkelijkheid laag is – en er voor wat betreft geschriften op neerkomt dat een tekst niet mag zijn gekopieerd en blijk moet geven van gebruik van een minimale keuzevrijheid van keuze, schikking en combinatie van woorden – zullen niet oorspronkelijke geschriften enkel (hele) korte feitelijke berichten zijn die nauwelijks op een andere manier kunnen worden verwoord (“De komende week worden buien met af en toe zon verwacht”, “In Amsterdam wordt morgen op het Leidseplein Ajax als nieuwe landskampioen ingehuldigd”, “De AEX index is gisteren met 2% gestegen”).
Op grond van het arrest van het hof Leeuwarden mogen door de pers alleen nog maar dergelijke korte feitelijke berichten zonder toestemming en betaling uit de pers worden overgenomen indien het gebruikelijke auteursrechtvoorbehoud is gemaakt. Dat betekent dat de relatief ruime mogelijkheid tot overnemen ‘door de pers uit de pers’ door het arrest is beëindigd. Dat zal grote gevolgen hebben voor knipselkranten die bij gratie van de persexceptie bestaan, evenals voor de vele nieuwsgerelateerde websites die veelal korte berichten uit andere media overnemen.